Ақтөбе облысы. 20 шілде. /Айгүл Қуандық/ QOGAM-MEDIA.KZ – Ақтөбе облысында қандыағаш тоғайларын қорғалатын аймаққа айналдыру ұсынылып отыр.
Ол тоғайларда Қызыл кітапқа енген ақжелкенмен қатар жабайы раушан, сирек шөптер, ал жақын маңайында – жабайы өрік өседі. Жуырда Қ.Жұбанов атындағы Ақтөбе өңірлік университетінің биология және экология кафедрасының қызметкерлері тоғайларға экспедиция жасап, Алға өңіріндегі тоғайлар бірегей, ерекше деген қорытындыға келді. Жергілікті тұрғындарда да табиғаттың ерекше сыйын сақтап қалу үшін қандыағаш өсіп тұрған тоғайларды қорғалатын аймаққа айналдыру туралы ұсыныс айтқан.
Ақтөбеден 60 шақырым жердегі Алға ауданында қандыағаш өсетін бірнеше тоғай бар, бірақ олар тек Темірей өзенінің бойында кездеседі. Олардың ең үлкені 60 гектардан астам жерді алып жатыр. 40 градус ыстықта бұл жер салқын, әрі тоғайға тек резеңке етікпен кіруге болады. Жанында сылдырап бұлақтар ағып жатыр.
Қандыағаш – сирек кездесетін және ертеден келе жатқан өсімдік, жасы 50 миллион жылдан астам. Қазақстанның Қызыл кітабына енгізілген. Ағаштың жапырақтары, конустары, тіпті қабығына дейін емдік қасиетке бай.
«Алға тоғайлары негізінен біртекті және біркелкі болып келеді, олардың ерекшелігі осында. Мұнда біз алғаш рет далалық раушанның үлкен қопаларын, көптеген шалғынды дала шөптерін – мия, жабайы құлпынай, мыңжапырақ, пижмы, қопсытқыш және борнетті көрдік. Сондай-ақ төбет, бидай, түлкі құйрық секілді шалғынды шөптер де бар» – Ақтөбе университетінің экология кафедрасының доценті, биология ғылымдарының кандидаты Ақылжан Телеуов.
Жалпы, биологтардың мәліметі бойынша тоғайларда 50-ге жуық шабындық шөптер бар. Экспедицияда Ақылжан Телеуов пен университеттің биология кафедрасының аға оқытушысы Бауыржан Тұралин қолдарына компас пен күрек алып жолға шығып, сирек кездесетін шөптердің гербарийін жинаған.
«Қандыағаш тамырларында атмосфералық азотты сіңіре алатын бактериялар- түйіндер бар. Соның арқасында ол топырақты байытады, шалғынды шөптердің өсуіне қолайлы жағдай жасайды. Басқа еш жерде мұндай көп мөлшерде кездеспейді», – дейді экспедиция мүшелері.
Биологтардың айтуынша, қандыағаштың құрамында эфир майлары, моносахаридтер, амин қышқылдары және басқа да көптеген құнды заттар бар. Мазмұнына байланысты танин ашық болған кезде алдер қабығы қоңыр түске боялады. Сондықтан қазақтар бұл ағашты қанды деп атаған. Оның конустары бұрыннан ісікке қарсы емге қолданылған.
Бұл жерлерді Алға ауданының тұрғыны Сағынғали Тәженов жақсы біледі. Оның айтуынша, осыдан 10 жылдан астам уақыт бұрын дала өртінен тоғайлар зақымданса, кейін ағаштар одан сайын толығып өскен. Ол көптен бері билікке тоғайларды қорғалатын аймаққа айналдыру туралы ұсыныс айтып келеді екен.
Қазіргі таңда, Ақтөбе облыстық табиғи ресурстар және табиғатты пайдалануды реттеу басқармасы бұл мәселені қарастыратындарын хабарлады.
